Najaktywniejsi liderzy
Prezentowany ranking obejmuje okres od 2018 r. do końca 2023 r. W rankingu wzięto pod uwagę dwa kryteria - liczbę wniosków o wymianę starych urządzeń grzewczych, a także liczbę wniosków w odniesieniu do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie. W tym pierwszym spośród wszystkich 2477 polskich gmin - liderem okazał się Rybnik, z liczbą 6481 złożonych wniosków. W drugim przoduje śląska gmina Radlin.
Najaktywniejsze samorządy
Wśród dwudziestu najaktywniejszych samorządów w "Czystym Powietrzu" najwięcej jest gmin z województwa śląskiego. W rankingu pokazującym liczbę wniosków o dotację w stosunku do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie, aż 16 gmin na 20 najaktywniejszych pochodzi z tego województwa.
Zdaniem Polskiego Alarmu Smogowego, to właśnie aktywność samorządu lokalnego znacząco wpływa na stopień poprawy jakości powietrza.
Tam gdzie samorząd działa prężnie i pomaga mieszkańcom przy wymianie starych źródeł ciepła, tam widać efekty w postaci czystszego powietrza – mówi Andrzej Guła, lider PAS. W Rybniku i Radlinie prowadzono też wiele kampanii, których celem było zachęcanie mieszkańców do sięgania po dotacje. To właśnie dzięki tej postawie i tak dużemu zaangażowaniu ze strony samorządu gminy te znalazły się na szczycie rankingu - dodaje Guła.
Spektakularna zmiana w Rybniku
Idealnym tego przykładem jest Rybnik, gdzie poprawa jakości powietrza jest wręcz spektakularna. W 2010 roku odnotowano 134 smogowych dni, w 2014 r. - 127, w 2018 r. - 108, w 2021 r. - 67, a w 2023 r. zaledwie 16 dni z przekroczeniami dopuszczalnego dobowego poziomu pyłu zawieszonego PM10.
Jak się okazuje, do polepszenia jakości powietrza zdecydowanie przyczyniają się działania antysmogowe.
Często dostajemy pytanie na ile poprawa jakości powietrza jest wynikiem działań podejmowanych przez samorządy, a na ile wynika ona z cieplejszych zim – mówi Dominika Mucha, wice-prezeska ECAC. Jak wynika z analizy ECAC, które badało poprawę jakości powietrza w Rybniku w ostatnich latach, aż 71 proc. poprawy uzyskano dzięki działaniom antysmogowym, takim jak wymiana starych, najbardziej zanieczyszczających powietrze urządzeń grzewczych, tzw. kopciuchów, w których spalany jest węgiel lub drewno. Zaledwie 29 proc. poprawy można przypisać czynnikom meteorologicznym, czyli efektowi „ciepłej zimy” – mówi Dominika Mucha i dodaje, że Rybnik może służyć za wzór skuteczności działań antysmogowych dla innych samorządów.
Aktywiści antysmogowi pokazują, że jeszcze kilka lat temu w Rybniku konieczne było zamykanie szkół i przedszkoli ze względu na smog, a obecnie jakość powietrza jest już dużo lepsza.
Poprawę jakości powietrza udało się uzyskać dzięki wymianie kilkunastu tysięcy kopciuchów w ostatnich latach w ramach „Czystego Powietrza” czy ze środków zdobywanych przez samorząd w innych źródłach – mówi Janusz Piechoczek, działacz PAS i Rybnickiego Alarmu Smogowego – i dodaje, że jeszcze kilka lat temu Rybnik był na czele rankingu Światowej Organizacji Zdrowia najbardziej zanieczyszczonych miejsc w Europie, a obecnie jest na dobrej drodze do tego, aby osiągnąć jakość powietrza zgodną ze standardami WHO.
Jakość powietrza a zdrowie
Badania pokazują również, że jakość powietrza ma przełożenie na stan zdrowia mieszkańców. Analizy przeprowadzone w 2020 roku przez Hasselt University w Belgii pokazały, że w moczu rybnickich dzieci znajdowało się aż pięciokrotnie więcej rakotwórczej sadzy niż u dzieci ze Strasburga. W Polsce na skutek zanieczyszczenia powietrza wciąż umiera ponad 40 tys. osób rocznie. Przykład Rybnika pokazuje, że dzięki staraniom samorządu możliwa jest ochrona zdrowia i życia mieszkańców miast i wsi.
Więcej o najaktywniejszych gminach korzystających z programu "Czyste Powietrze" w materiałach Polskiego Alarmu Smogowego.
Liderzy w walce ze smogiem
Oprac. Karolina Pawłowska
